|
Grootte: 6943
Commentaar:
|
← Versie 32 sinds 2009-11-19 08:24:49 ⇥
Grootte: 6253
Commentaar:
|
| Verwijderingen worden op deze manier gemarkeerd. | Toevoegingen worden op deze manier gemarkeerd. |
| Regel 1: | Regel 1: |
| ## page was renamed from Politieke aanbevelingen implementatie vrije schoolboeken {{{ Deze lijst is afkomstig uit de eerdere presentatie aan de Tweede Kamer en moet aangevuld worden}}} [[TableOfContents([maxdepth])]] |
<<TableOfContents()>> Een aantal zaken die in de beleving van Vrijschrift aandacht verdienen om met vrije schoolboeken succes te boeken staan op deze bladzijde. Ze zijn bedoeld als hulp voor de overheid. == Status == Op dit moment is er politiek enthousiasme om vrije schoolboeken op te pakken. Dat is goed nieuws. Ook OCW staat open voor het concept. Nu moeten er handen en voeten aan gegeven worden en dat is het struikelblok: hoe moeten we nu verder? Daarom is deze bladzijde gemaakt als advies voor de overheid. We hopen dat de impasse snel doorbroken wordt. |
| Regel 7: | Regel 9: |
| Bijzonder veel mensen die - vaak met goede bedoelingen - content genereren hebben te weinig verstand van licenties. Dit leert de huidige praktijk. Op het net is veel te vinden maar weinig is geschikt om te gebruiken voor vrije schoolboeken door licentiebeperkingen. Het is ook daarom dat er een bladzijde [[Licentiekeuze]] is aangemaakt om zaken te verduidelijken en het is zinvol om die te lezen. Samengevat komt het neer op de volgende punten: | |
| Regel 8: | Regel 11: |
| Een boek kan in het publieke domein geplaatst worden, dan is het helemaal vrij. Een auteur kan er ook voor kiezen om het vrij te geven onder bepaalde voorwaarden, onder een licentie. Hij kan bijvoorbeeld naamsvermelding eisen (Attribution). Hij of zij kan er ook voor kiezen dat het werk vrij blijft, inclusief aanpassingen door anderen (Share Alike). Zie ook de ["Kernpunten"]. Het is belangrijk de juiste licentie te kiezen. De twee meest geschikte licentievormen zijn: * 'GFDL' of '[http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html GNU Free Documentation License]' * '[http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/nl/ CC By SA]' of 'Creative Commons' Naamsvermelding ('Attribution', 'By') en gelijk delen ('Share Alike' of 'SA') Bij voorkeur worden beide licentievormen toegepast om alles zoveel mogelijk compatibel te houden, Wikipedia gebruikt bijvoorbeeld alleen GFDL waardoor vrije schoolboekinformatie met een dubbele licentie wel in Wikipedia opgenomen kunnen worden. === Publiek domein === Kort door de bocht kan gezegd worden dat het publieke domein rechtenvrij is. Werken in het publieke domein kunnen verspreid en aangepast worden, commercieel of niet. Dit is de beste vorm om overheidsinformatie vrij te geven. Iedereen kan er mee aan de slag. Overheidsinformatie is vaak geschikt voor opname in vrije schoolboeken, denk bijvoorbeeld aan cartografische informatie. Publiceer overheidsmateriaal - betaald met geld van de burger - standaard in het publieke domein (net als [http://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/ NASA-foto's] en [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ CIA-factbook]) zodat het maximaal herbruikbaar is. Die informatie kan opgenomen worden in vrije boeken in het publieke domein en onder elke licentie. === Attribution (By) === De Creative Commons Attribution (CC-BY) licentie schrijft slechts voor dat de naam van de auteur vermeld moet worden. Verder kan het werk door iedereen verspreid en aangepast worden, commercieel of niet. === Share Alike (SA) === Dit is een bijzondere licentie. Hij schrijft voor dat het werk aangepast en verspreid mag worden, maar dat het nieuwe werk onder dezelfde licentie valt. Iemand begint aan iets, een ander voegt er wat aan toe, een derde doet dat ook, en altijd blijft het werk vrij. Bekende voorbeelden zijn wikipedia en de kern van het linux besturingssysteem voor computers. Commercieel gebruik mag ook. Zo heeft IBM heel veel aan de kern van linux bijgedragen. Deze licentie is zeer geschikt voor het onderwijs. Er zijn veel lesboeken door leraren geschreven voor eigen gebruik. Als deze boeken onder de share alike licentie geplaatst worden, kunnen ze aangepast en ge-update worden door anderen. En iedereen kan van alle versies gebruik maken. Het voordeel van 'Share Alike' is groeiende vrije kennis door kennis delen. Het doet ook denken aan een waterput op het dorpsplein, gemaakt door velen, gebruikt door iedereen. Share Alike zal meestal gecombineerd worden met Attribution (naamsvermelding). Hierboven noemden we al GFDL' of '[http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html GNU Free Documentation License]' en '[http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/nl/ CC By SA]' of 'Creative Commons' Naamsvermelding ('Attribution', 'By') en gelijk delen ('Share Alike' of 'SA'), en het belang van het gebruik van beide. === Non Commercial (NC) === Deze voorwaarden schrijft voor dat het werk alleen niet-commercieel gebruikt mag worden. Er zullen best veel mensen denken: ik zwoegen om iets moois te maken, en dan gaat een ander er geld mee verdienen, mooi niet. Begrijpen we.maar al te goed. Toch is deze licentie niet geschikt voor vrije schoolboeken. Het maakt een heleboel vormen van gebruik onmogelijk, zeker met een strenge interpretatie. Het is onzeker of onderwijs commercieel is of niet (de werknemers krijgen een inkomen). De instelling kan commercieel zijn, zoals een private school. Valt het downloaden van een werk om het voor commerciële toepassingen te kunnen raadplegen onder de NC clausule? Daarnaast leidt de NC clausule tot een verdere splitsing van de Creative Commons. Je moet die twee werelden namelijk gescheiden houden, waardoor materiaal moeilijker kan worden hergebruikt. Tenslotte biedt NC weinig extras voor de rechthebbenden. Een markt voor commercieel gebruik misschien, maar op het moment dat zij NC aanvullingen van derden accepteren mogen zij die op die markt ook niet meer gebruiken. Bovendien is zo'n markt al grotendeels verdwenen als het werk NC beschikbaar is. Auteurs die hun werk willen beschermen met de NC clausule willen we de Share Alike voorwaarde suggereren. Het werk kan dan inderdaad commercieel gebruikt worden, maar alle aanpassingen en updates komen vrij beschikbaar. De commerciële uitgever kan ook nooit al te veel vragen, tenslotte mag iedereen het werk kopiëren. === FLA === Wetgeving verandert maar de licentie die toegekend is niet. Dat kan op termijn problemen opleveren. Het is te overwegen om een vertrouwenspersoon zoals de Free Software Foundation de rechten te schenken zodat zij indien gewenst de rechten kunnen veranderen waarbij het karakter van vrije informatie gewaarborgd blijft. Het gaat dan om een 'FLA' of 'Fiduciary License Agreement'. === Samenvatting === * Ga uitsluitend voor vrije schoolboeken met zowel een GFDL en CC By SA-licentie * Definieer vrije schoolboeken ondubbelzinnig * Publiceer overheidsmateriaal standaard in het publieke domein * Overweeg een 'Fiduciary License Agreement' als eis == Obstakels opruimen == De opstakels om vrije schoolboeken te maken zijn in volgorde van belang: * Aspirant schrijvers (met name de leerkrachten) zijn niet georganiseerd * Campagnes op scholen * Organiseer leerkrachten, leerlingen (onderschat ze niet) en ouders * Structureer per vakgroep(project) * Er is geen ontwikkelportaal * Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) is nodig |
* {{attachment:pd.png}} '''Publiek domein''': Overheden dienen te publiceren (verplicht) met een Creative Commons Zero-licentie (CC0) of in het 'publiek domein'. Dit betekent dat iedereen eruit kan putten en dat het materiaal rechtenvrij is. Het zal ook WOB-verzoeken verminderen. Omdat overheidsinformatie met geld van burgers en bedrijven tot stand komt is dit niet meer dan billijk. * {{attachment:cc.png}} {{attachment:by.png}} {{attachment:sa.png}} '''Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen''': de Creative Commons licentie met de By-clausule (Attribution, Naamsvermelding) en de SA-clausule (Share Alike of Gelijk delen). Voor vrije schoolboeken (vrije leermiddelen in het algemeen) dient uitsluitend deze Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen-licentie toegepast te worden. Naamsvermelding kan geen kwaad en geeft de auteur de 'credits'. Gelijk delen betekent dat een ontwikkelaar - schrijver, illustrator, enz. - letterlijk kan putten uit inspanningen van anderen en dat volgenden weer kunnen putten uit de toevoegingen van die ontwikkelaar omdat de ontwikkelaar verplicht is ook zijn toevoegingen aan de gemeenschap beschikbaar te stellen. Er is sprake van efficiënt hergebruik van maatschappelijke inspanningen zonder discriminatie van maatschappelijke groepen. Als er steun van de overheid komt dan moet de CC-By-SA-licentie een eis zijn. * Andere clausules, licentievormen die '''niet''' voor vrije schoolboeken en overheidinformatie in aanmerking komen: * {{attachment:cc.png}} {{attachment:by.png}} '''Creative Commons Attribution''': By of naamsvermelding mist de Gelijk delen-clausule. Er kan geput worden uit deze werken maar de sociale gedachte van delen en elkaar helpen ontbreekt. Interessant voor wetenschappelijke publicaties. * {{attachment:cc.png}} {{attachment:nd.png}} '''Creative Commons ''''''Geen Afgeleide werken''': de ND-clausule (No Derivs of Geen afgeleide werken) is niet wenselijk. Leuk dat iedereen het kan downloaden maar het helpt anderen niet bij het maken van iets nieuws. * {{attachment:cc.png}} {{attachment:nc.png}} '''Creative Commons ''''''Niet-commercieel''': de NC-clausule (Non Commercial of Niet commercieel) is discriminerend. Angst voor (commercieel) misbruik is ongegrond want de CC By SA-licentie dwingt derden om hun werk - en toevoegingen - ook te publiceren. === Aanbevelingen: === * Als er sprake is van steun van de overheid voor vrije leermiddelen dan moet de CC By SA-licentie een eis zijn. * De 'niet commercieel'-clausule (NC) dient bij actieve steun verboden te worden evenals de 'geen aanpassingen'-clausule (ND). * Overheden die zelf publiceren dienen dit in het publieke domein te doen. == Wat zijn de belangrijkste knelpunten? == * Het ontbreekt aan een campagne om vooral leerkrachten voor te lichten en per vak te bundelen. Aspirant schrijvers zijn niet georganiseerd, er moet een gemeenschap gesmeed worden. * Campagnes op scholen: posters en lezingen. * Organiseer leerkrachten, leerlingen, ouders en organisaties. * Structureer per vakgroep(project). * Het ontbreekt aan een ontwikkelportaal waar collectieve inspanningen aan werken verricht kunnen worden. * Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) moet gebouwd worden. |
| Regel 56: | Regel 29: |
| * Transparant dus niet Word, Indesign, etc. | * Transparant, dus niet Word, Indesign, etc.. * Het ontbreekt welwillende leerkrachten aan tijd. * Een deel van de niet-lesuren van docenten zou aangewend kunnen worden om vrij materiaal te maken (in ruil voor exposure van betrokkenen en de school die het mogelijk maakt). * Overweeg inspanningen van leerkrachten te belonen. * De overheid kan een katalyserende werking vervullen door projecten te steunen met budgetten voor betaalde inspanningen van schrijvers, illustratoren, etc.. Het ontbreekt aan geld om huidige pilots goed in te vullen. De kosten van een succesvol vrij schoolboek zijn nog geen 10% van de huidige omzet van een gelijkwaardig niet-vrij boek dus de maatschappelijke netto winst kan groot zijn. * Voor het lopende vrije geschiedenisproject is geen geld. * Voor een nog te starten natuurkundeproject is eveneens geen geld. * De overheid - als behartiger van de belangen van de bevolking - dient de uitdaging aan te gaan en voor de volle honderd procent achter vrije schoolboeken te staan. |
| Regel 58: | Regel 38: |
| * Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen' * Verzin een constructie waarbij leerkrachten een deel van hun uren waarin ze niet lesgeven kunnen besteden aan vrije schoolboeken bijvoorbeeld * Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-) organisatie is die - gesteund met een beperkt budget - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken |
* Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen'. * Vooral de 'makers' van vrij materiaal moeten goed vertegenwoordigd zijn. * Vraag hulp van Vrijschrift. * Zorg voor een 'bottom up' benadering. Goede kleine initiatieven een kans geven om naar boven breed en succesvol uit te groeien. * Omzeil organisaties uit de gevestigde orde. * Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-)organisatie is die - met steun - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken. * Zorg ervoor dat de huidige pilots uitgevoerd kunnen worden zodat er bruikbaar materiaal van hoge kwaliteit ontstaat. Dit neemt scepsis weg en kan het begin van de rollende sneeuwbal zijn. |
| Regel 63: | Regel 47: |
| * Omzeil gevestigde orde * Bied weerstand tegen klagende lobbyisten (uitgevers, valse concurrentie, blabla) |
Een aantal zaken die in de beleving van Vrijschrift aandacht verdienen om met vrije schoolboeken succes te boeken staan op deze bladzijde. Ze zijn bedoeld als hulp voor de overheid.
Status
Op dit moment is er politiek enthousiasme om vrije schoolboeken op te pakken. Dat is goed nieuws. Ook OCW staat open voor het concept. Nu moeten er handen en voeten aan gegeven worden en dat is het struikelblok: hoe moeten we nu verder? Daarom is deze bladzijde gemaakt als advies voor de overheid. We hopen dat de impasse snel doorbroken wordt.
Licenties
Bijzonder veel mensen die - vaak met goede bedoelingen - content genereren hebben te weinig verstand van licenties. Dit leert de huidige praktijk. Op het net is veel te vinden maar weinig is geschikt om te gebruiken voor vrije schoolboeken door licentiebeperkingen. Het is ook daarom dat er een bladzijde Licentiekeuze is aangemaakt om zaken te verduidelijken en het is zinvol om die te lezen. Samengevat komt het neer op de volgende punten:
Publiek domein: Overheden dienen te publiceren (verplicht) met een Creative Commons Zero-licentie (CC0) of in het 'publiek domein'. Dit betekent dat iedereen eruit kan putten en dat het materiaal rechtenvrij is. Het zal ook WOB-verzoeken verminderen. Omdat overheidsinformatie met geld van burgers en bedrijven tot stand komt is dit niet meer dan billijk. 
Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen: de Creative Commons licentie met de By-clausule (Attribution, Naamsvermelding) en de SA-clausule (Share Alike of Gelijk delen). Voor vrije schoolboeken (vrije leermiddelen in het algemeen) dient uitsluitend deze Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen-licentie toegepast te worden. Naamsvermelding kan geen kwaad en geeft de auteur de 'credits'. Gelijk delen betekent dat een ontwikkelaar - schrijver, illustrator, enz. - letterlijk kan putten uit inspanningen van anderen en dat volgenden weer kunnen putten uit de toevoegingen van die ontwikkelaar omdat de ontwikkelaar verplicht is ook zijn toevoegingen aan de gemeenschap beschikbaar te stellen. Er is sprake van efficiënt hergebruik van maatschappelijke inspanningen zonder discriminatie van maatschappelijke groepen. Als er steun van de overheid komt dan moet de CC-By-SA-licentie een eis zijn. Andere clausules, licentievormen die niet voor vrije schoolboeken en overheidinformatie in aanmerking komen:
- Creative Commons Attribution: By of naamsvermelding mist de Gelijk delen-clausule. Er kan geput worden uit deze werken maar de sociale gedachte van delen en elkaar helpen ontbreekt. Interessant voor wetenschappelijke publicaties.
-
Creative Commons Geen Afgeleide werken: de ND-clausule (No Derivs of Geen afgeleide werken) is niet wenselijk. Leuk dat iedereen het kan downloaden maar het helpt anderen niet bij het maken van iets nieuws. -
Creative Commons Niet-commercieel: de NC-clausule (Non Commercial of Niet commercieel) is discriminerend. Angst voor (commercieel) misbruik is ongegrond want de CC By SA-licentie dwingt derden om hun werk - en toevoegingen - ook te publiceren.
Aanbevelingen:
- Als er sprake is van steun van de overheid voor vrije leermiddelen dan moet de CC By SA-licentie een eis zijn.
- De 'niet commercieel'-clausule (NC) dient bij actieve steun verboden te worden evenals de 'geen aanpassingen'-clausule (ND).
- Overheden die zelf publiceren dienen dit in het publieke domein te doen.
Wat zijn de belangrijkste knelpunten?
- Het ontbreekt aan een campagne om vooral leerkrachten voor te lichten en per vak te bundelen. Aspirant schrijvers zijn niet georganiseerd, er moet een gemeenschap gesmeed worden.
- Campagnes op scholen: posters en lezingen.
- Organiseer leerkrachten, leerlingen, ouders en organisaties.
- Structureer per vakgroep(project).
- Het ontbreekt aan een ontwikkelportaal waar collectieve inspanningen aan werken verricht kunnen worden.
- Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) moet gebouwd worden.
- Ad Hoc-publicatie van werken in ODF en andere transparante formaten: ook prima!
- Transparant, dus niet Word, Indesign, etc..
- Het ontbreekt welwillende leerkrachten aan tijd.
- Een deel van de niet-lesuren van docenten zou aangewend kunnen worden om vrij materiaal te maken (in ruil voor exposure van betrokkenen en de school die het mogelijk maakt).
- Overweeg inspanningen van leerkrachten te belonen.
- De overheid kan een katalyserende werking vervullen door projecten te steunen met budgetten voor betaalde inspanningen van schrijvers, illustratoren, etc.. Het ontbreekt aan geld om huidige pilots goed in te vullen. De kosten van een succesvol vrij schoolboek zijn nog geen 10% van de huidige omzet van een gelijkwaardig niet-vrij boek dus de maatschappelijke netto winst kan groot zijn.
- Voor het lopende vrije geschiedenisproject is geen geld.
- Voor een nog te starten natuurkundeproject is eveneens geen geld.
- De overheid - als behartiger van de belangen van de bevolking - dient de uitdaging aan te gaan en voor de volle honderd procent achter vrije schoolboeken te staan.
Do's
- Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen'.
- Vooral de 'makers' van vrij materiaal moeten goed vertegenwoordigd zijn.
- Vraag hulp van Vrijschrift.
- Zorg voor een 'bottom up' benadering. Goede kleine initiatieven een kans geven om naar boven breed en succesvol uit te groeien.
- Omzeil organisaties uit de gevestigde orde.
- Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-)organisatie is die - met steun - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken.
- Zorg ervoor dat de huidige pilots uitgevoerd kunnen worden zodat er bruikbaar materiaal van hoge kwaliteit ontstaat. Dit neemt scepsis weg en kan het begin van de rollende sneeuwbal zijn.
Don'ts
- Ben niet te scheutig met belastinggeld, met weinig kan veel!