|
Grootte: 4901
Commentaar:
|
Grootte: 7743
Commentaar:
|
| Verwijderingen worden op deze manier gemarkeerd. | Toevoegingen worden op deze manier gemarkeerd. |
| Regel 1: | Regel 1: |
| ## page was renamed from Politieke aanbevelingen implementatie vrije schoolboeken {{{ Deze lijst is afkomstig uit de eerdere presentatie aan de Tweede Kamer en moet aangevuld worden}}} |
|
| Regel 6: | Regel 3: |
| Een aantal zaken die in de beleving van Vrijschrift aandacht verdienen om met vrije schoolboeken succes te boeken staan op deze bladzijde. Ze zijn bedoeld als hulp voor de overheid. == Status == Op dit moment is er politiek enthousiasme om vrije schoolboeken op te pakken. dat is goed nieuws. Ook OCW staat open voor het concept. Nu moeten er handen en voeten aan gegeven worden en dat is het struikelblok: hoe moeten we nu verder? Daarom is deze bladzijde gemaakt als advies voor de overheid. We hopen dat de impasse snel doorbroken wordt. |
|
| Regel 7: | Regel 9: |
| De vrijheden van een vrij schoolboek kunnen alleen gegarandeerd worden middels de licentie. Strikt genomen zijn er twee geschikte licentievormen: | Bijzonder veel mensen die - vaak met goede bedoelingen - content genereren hebben te weinig verstand van licenties. Dit leert de huidige praktijk. Op het net is veel te vinden maar weinig is geschikt om te gebruiken voor vrije schoolboeken door licentiebeperkingen. Het is ook daarom dat er een bladzijde ["Licentiekeuze"] is aangemaakt om zaken te verduidelijken en het is zinvol om die te lezen. Samengevat komt het neer op de volgende punten: |
| Regel 9: | Regel 11: |
| * 'GFDL' of 'GNU Free Documentation License' * 'CC By SA' of 'Creative Commons' Naamsvermelding ('Attribution', 'By') en gelijk delen ('Share Alike' of 'SA') Bij voorkeur worden beide licentievormen toegepast om alles zoveel mogelijk compatibel te houden, Wikipedia gebruikt bijvoorbeeld alleen GFDL waardoor vrije schoolboekinformatie met een dubbele licentie wel in Wikipedia opgenomen kunnen worden. |
* '''Publiek domein''': Overheden dienen te publiceren (verplicht) met een Creative Commons Zero-licentie (CC0) of in het 'publiek domein'. Dit betekent dat iedereen eruit kan putten en dat het materiaal rechtenvrij is. Het zal ook WOB-verzoeken verminderen. Omdat overheidsinformatie met geld van burgers en bedrijven tot stand komt is dit niet meer dan billijk. * '''Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen''': de Creative Commons licentie met de By-clausule (Attribution, Naamsvermelding) en de SA-clausule (Share Alike of Gelijk delen). Voor vrije schoolboeken (vrije leermiddelen in het algemeen) dient uitsluitend deze Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen-licentie toegepast te worden. Naamsvermelding kan geen kwaad en geeft de auteur de 'credits'. Gelijk delen betekent dat een ontwikkelaar - schrijver, illustrator, enz. - letterlijk kan putten uit inspanningen van anderen en dat volgenden weer kunnen putten uit de toevoegingen van die ontwikkelaar omdat de ontwikkelaar verplicht is ook zijn toevoegingen aan de gemeenschap beschikbaar te stellen. Er is sprake van efficiënt hergebruik van maatschappelijke inspanningen zonder discriminatie van maatschappelijke groepen. Als er steun van de overheid komt dan moet de CC-By-SA-licentie een eis zijn. * Andere clausules, licentievormen die niet voor vrije schoolboeken en overheidinformatie in aanmerking komen: * '''Creative Commons Attribution''': By of naamsvermelding mist de Gelijk delen-clausule. Er kan geput worden uit deze werken maar de sociale gedachte van delen en elkaar helpen ontbreekt. Interessant voor wetenschappelijke publicaties. * '''Creative Commons ''''''Geen Afgeleide werken''': de ND-clausule (No Derivs of Geen afgeleide werken) is niet wenselijk. Leuk dat iedereen het kan downloaden maar het helpt anderen niet bij het maken van iets nieuws. * '''Creative Commons ''''''Niet-commercieel''': de NC-clausule (Non Commercial of Niet commercieel) is discriminerend. Angst voor (commercieel) misbruik is ongegrond want de CC By SA-licentie dwingt derden om hun werk - en toevoegingen - ook te publiceren. === Overzicht === De clausules zijn niet zonder meer mengbaar. Naast publiek domein staat op de site van [http://creativecommons.org/international/nl/ Creative Commons] de volgende opsomming: ||'''Engels''' ||'''Nederlands''' ||'''Afkorting''' ||'''Icoon''' ||'''Opmerkingen''' || ||Public Domain ||publiek domein ||PD || attachment:pd.png ||Zonder rechten || ||Attribution ||Naamsvermelding ||CC-By || attachment:cc.png attachment:by.png ||Wel exposure auteur, geen echte steun aan gemeenschap zelf. || ||Attribution-Noncommercial ||Naamsvermelding-Niet commercieel ||CC-By-NC || attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png ||Wel exposure, uitsluiting van groepen. || ||Attribution-Noncommercial-No Derivative Works ||Naamsvermelding-Niet commercieel-Geen afgeleiden ||CC-By-NC-ND || attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png attachment:nd.png ||Wel exposure, uitsluiting van groepen, niet verder kunnen bouwen en verbeteren. || ||Attribution-Noncommercial-Share Alike ||Naamsvermelding-Niet commercieel-Gelijk delen ||CC-By-NC-SA || attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png attachment:sa.png ||Wel exposure, uitsluiting van groepen, wel verder kunnen bouwen en verbeteren. || ||Attribution-No Derivative Works ||Naamsvermelding-Geen afgeleiden ||CC-By-ND || attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nd.png ||Wel exposure, niet verder kunnen bouwen en verbeteren. || ||Attribution-Share Alike ||Naamsvermelding-Gelijk delen ||CC-By-SA || attachment:cc.png attachment:by.png attachment:sa.png ||Wel exposure, wel verder kunnen bouwen en verbeteren. || |
| Regel 13: | Regel 28: |
| === Misvattingen === In de praktijk is er nogal wat misvatting over met name alle CC-varianten en worden ook andere varianten gebruikt die beperkingen opleggen zoals de 'NC' of 'Non Commercial' clausule bij de CC By NC SA-licentie. Dit maakt een schoolboek nietvrij (al kan de broncode nog wel ingezien worden en is het dus nog wel 'open'). Auteurs zijn enerzijds bang dat uitgevers misbruik maken indien de NC clausule er niet in staat en anderzijds zijn ze bang dat hun inkomstenbron wegvalt. Enkele punten ter overweging: |
|
| Regel 16: | Regel 29: |
| * De NC-clausule werkt discriminerend, sluit (waardevolle) partijen uit en maakt de werken bijvoorbeeld ongeschikt voor gebruik bij private scholen * Misbruik van uitgevers is door de CC By SA al onmogelijk gemaakt: een uitgever die aan de haal denkt te gaan met een vrij boek komt bedrogen uit want de licentie verplicht hem om alles wat hij toevoegt aan illustraties, enz. ook beschikbaar te maken (Share Alike). De NC-clausule is dus zinloos en remt zelfs de ontwikkeling. * In termen van handel is er niets op tegen dat een auteur betaald wordt voor zijn arbeid (dit zou ook verkapt kunnen door schooluren in te roosteren voor het schrijven). De arbeid kan betaald worden en je verdient dus niet nogmaals door schaarste te creëren in het proces van publicatie (zoals met standaard auteursrecht). Wel kun je verdienen door papieren versies te verkopen, eventueel in combinatie met het kweken van sympathie van de markt ("koop onze boeken, wij gebruiken de winst om verder te ontwikkelen"). === Publiek domein === Een ander punt met raakvlakken zijn de data die de overheid zelf genereert. Die zin vaak geschikt voor opname in vrije schoolboeken, denk bijvoorbeeld aan cartografische informatie. Publiceer overheidsmateriaal - betaald met geld van de burger - standaard in het publieke domein (net als [http://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/ NASA-foto's] en [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ CIA-factbook]) zodat het maximaal herbruikbaar is. Kort door de bocht kan gezegd worden dat het publieke domein rechtenvrij is. Die informatie kan daardoor dus opgenomen worden in de boeken en sluit dan aan op de licentievorm van vrije boeken: het voordeel van 'Share Alike' is groeiende kennis door kennis delen. |
Een belangrijk aspect is streven naar zoveel mogelijk één licentievorm. Dit maakt de compatibiliteit zo groot mogelijk en voorkomt dus splitsingen van de 'commons'-groepen. |
| Regel 22: | Regel 31: |
| === FLA === Wetgeving verandert maar de licentie die toegekend is niet. Dat kan op termijn problemen opleveren. Het is te overwegen om een vertrouwenspersoon zoals de Free Software Foundation de rechten te schenken zodat zij indien gewenst de rechten kunnen veranderen waarbij het karakter van vrije informatie gewaarborgd blijft. Het gaat dan om een 'FLA' of 'Fiduciary License Agreement'. === Samenvatting === * Ga uitsluitend voor vrije schoolboeken met zowel een GFDL en CC By SA-licentie * Definieer vrije schoolboeken ondubbelzinnig * Publiceer overheidsmateriaal standaard in het publieke domein * Overweeg een 'Fiduciary License Agreement' als eis == Obstakels opruimen == De opstakels om vrije schoolboeken te maken zijn in volgorde van belang: * Aspirant schrijvers zijn niet georganiseerd * Campagnes op scholen * Organiseer leerkrachten, leerlingen (onderschat ze niet) en ouders * Structureer per vakgroep(project) * Er is geen ontwikkelportaal * Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) is nodig |
=== Aanbevelingen: === * Als er sprake is van steun van de overheid voor vrije leermiddelen dan moet de CC By SA-licentie een eis zijn. * De 'niet commercieel'-clausule (NC) dient bij actieve steun verboden te worden evenals de 'geen aanpassingen'-clausule (ND). * Overheden die zelf publiceren dienen dit in het publieke domein te doen. == Wat zijn de belangrijkste knelpunten? == * Het ontbreekt aan een campagne om vooral leerkrachten voor te lichten en per vak te bundelen. Aspirant schrijvers zijn niet georganiseerd, er moet een gemeenschap gesmeed worden. * Campagnes op scholen: posters en lezingen. * Organiseer leerkrachten, leerlingen, ouders en organisaties. * Structureer per vakgroep(project). * Overweeg inspanningen van leerkrachten te belonen. * Het ontbreekt aan een ontwikkelportaal waar collectieve inspanningen aan werken verricht kunnen worden. * Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) moet gebouwd worden. |
| Regel 40: | Regel 44: |
| * Transparant dus niet Word, Indesign, etc. | * Transparant, dus niet Word, Indesign, etc.. * Het ontbreekt welwillende leerkrachten aan tijd. * Een deel van de niet-lesuren van docenten zou aangewend kunnen worden om vrij materiaal te maken (in ruil voor exposure van betrokkenen en de school die het mogelijk maakt). * De overheid kan een katalyserende werking vervullen door projecten te steunen met budgetten voor betaalde inspanningen van schrijvers, illustratoren, etc.. Het ontbreekt aan geld om huidige pilots goed in te vullen. De kosten van een succesvol vrij schoolboek zijn nog geen 10% van de huidige omzet van een gelijkwaardig niet-vrij boek dus de maatschappelijke netto winst kan groot zijn. * Voor het lopende vrije geschiedenisproject is geen geld. * Voor een nog te starten natuurkundeproject is eveneens geen geld. * De overheid - als behartiger van de belangen van de bevolking - dient de uitdaging aan te gaan en voor de volle honderd procent achter vrije schoolboeken te staan. |
| Regel 42: | Regel 52: |
| * Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen' * Verzin een constructie waarbij leerkrachten een deel van hun uren waarin ze niet lesgeven kunnen besteden aan vrije schoolboeken bijvoorbeeld * Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-) organisatie is die - gesteund met een beperkt budget - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken |
* Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen'. * Vooral de 'makers' van vrij materiaal moeten goed vertegenwoordigd zijn. * Verzin een constructie waarbij leerkrachten makkelijker een deel van hun uren waarin ze niet lesgeven kunnen besteden aan vrije schoolboeken. * Zorg voor een 'bottom up' benadering. Goede kleine initiatieven een kans geven om naar boven breed en succesvol uit te groeien. * Omzeil organisaties uit de gevestigde orde. * Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-)organisatie is die - met steun - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken. |
| Regel 47: | Regel 60: |
| * Omzeil gevestigde orde * Bied weerstand tegen klagende lobbyisten (uitgevers, valse concurrentie, blabla) |
Een aantal zaken die in de beleving van Vrijschrift aandacht verdienen om met vrije schoolboeken succes te boeken staan op deze bladzijde. Ze zijn bedoeld als hulp voor de overheid.
Status
Op dit moment is er politiek enthousiasme om vrije schoolboeken op te pakken. dat is goed nieuws. Ook OCW staat open voor het concept. Nu moeten er handen en voeten aan gegeven worden en dat is het struikelblok: hoe moeten we nu verder? Daarom is deze bladzijde gemaakt als advies voor de overheid. We hopen dat de impasse snel doorbroken wordt.
Licenties
Bijzonder veel mensen die - vaak met goede bedoelingen - content genereren hebben te weinig verstand van licenties. Dit leert de huidige praktijk. Op het net is veel te vinden maar weinig is geschikt om te gebruiken voor vrije schoolboeken door licentiebeperkingen. Het is ook daarom dat er een bladzijde ["Licentiekeuze"] is aangemaakt om zaken te verduidelijken en het is zinvol om die te lezen. Samengevat komt het neer op de volgende punten:
Publiek domein: Overheden dienen te publiceren (verplicht) met een Creative Commons Zero-licentie (CC0) of in het 'publiek domein'. Dit betekent dat iedereen eruit kan putten en dat het materiaal rechtenvrij is. Het zal ook WOB-verzoeken verminderen. Omdat overheidsinformatie met geld van burgers en bedrijven tot stand komt is dit niet meer dan billijk.
Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen: de Creative Commons licentie met de By-clausule (Attribution, Naamsvermelding) en de SA-clausule (Share Alike of Gelijk delen). Voor vrije schoolboeken (vrije leermiddelen in het algemeen) dient uitsluitend deze Creative Commons Naamsvermelding Gelijk delen-licentie toegepast te worden. Naamsvermelding kan geen kwaad en geeft de auteur de 'credits'. Gelijk delen betekent dat een ontwikkelaar - schrijver, illustrator, enz. - letterlijk kan putten uit inspanningen van anderen en dat volgenden weer kunnen putten uit de toevoegingen van die ontwikkelaar omdat de ontwikkelaar verplicht is ook zijn toevoegingen aan de gemeenschap beschikbaar te stellen. Er is sprake van efficiënt hergebruik van maatschappelijke inspanningen zonder discriminatie van maatschappelijke groepen. Als er steun van de overheid komt dan moet de CC-By-SA-licentie een eis zijn.
- Andere clausules, licentievormen die niet voor vrije schoolboeken en overheidinformatie in aanmerking komen:
Creative Commons Attribution: By of naamsvermelding mist de Gelijk delen-clausule. Er kan geput worden uit deze werken maar de sociale gedachte van delen en elkaar helpen ontbreekt. Interessant voor wetenschappelijke publicaties.
Creative Commons Geen Afgeleide werken: de ND-clausule (No Derivs of Geen afgeleide werken) is niet wenselijk. Leuk dat iedereen het kan downloaden maar het helpt anderen niet bij het maken van iets nieuws.
Creative Commons Niet-commercieel: de NC-clausule (Non Commercial of Niet commercieel) is discriminerend. Angst voor (commercieel) misbruik is ongegrond want de CC By SA-licentie dwingt derden om hun werk - en toevoegingen - ook te publiceren.
Overzicht
De clausules zijn niet zonder meer mengbaar. Naast publiek domein staat op de site van [http://creativecommons.org/international/nl/ Creative Commons] de volgende opsomming:
Engels |
Nederlands |
Afkorting |
Icoon |
Opmerkingen |
Public Domain |
publiek domein |
PD |
attachment:pd.png |
Zonder rechten |
Attribution |
Naamsvermelding |
CC-By |
attachment:cc.png attachment:by.png |
Wel exposure auteur, geen echte steun aan gemeenschap zelf. |
Attribution-Noncommercial |
Naamsvermelding-Niet commercieel |
CC-By-NC |
attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png |
Wel exposure, uitsluiting van groepen. |
Attribution-Noncommercial-No Derivative Works |
Naamsvermelding-Niet commercieel-Geen afgeleiden |
CC-By-NC-ND |
attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png attachment:nd.png |
Wel exposure, uitsluiting van groepen, niet verder kunnen bouwen en verbeteren. |
Attribution-Noncommercial-Share Alike |
Naamsvermelding-Niet commercieel-Gelijk delen |
CC-By-NC-SA |
attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nc.png attachment:sa.png |
Wel exposure, uitsluiting van groepen, wel verder kunnen bouwen en verbeteren. |
Attribution-No Derivative Works |
Naamsvermelding-Geen afgeleiden |
CC-By-ND |
attachment:cc.png attachment:by.png attachment:nd.png |
Wel exposure, niet verder kunnen bouwen en verbeteren. |
Attribution-Share Alike |
Naamsvermelding-Gelijk delen |
CC-By-SA |
attachment:cc.png attachment:by.png attachment:sa.png |
Wel exposure, wel verder kunnen bouwen en verbeteren. |
Een belangrijk aspect is streven naar zoveel mogelijk één licentievorm. Dit maakt de compatibiliteit zo groot mogelijk en voorkomt dus splitsingen van de 'commons'-groepen.
Aanbevelingen:
- Als er sprake is van steun van de overheid voor vrije leermiddelen dan moet de CC By SA-licentie een eis zijn.
- De 'niet commercieel'-clausule (NC) dient bij actieve steun verboden te worden evenals de 'geen aanpassingen'-clausule (ND).
- Overheden die zelf publiceren dienen dit in het publieke domein te doen.
Wat zijn de belangrijkste knelpunten?
- Het ontbreekt aan een campagne om vooral leerkrachten voor te lichten en per vak te bundelen. Aspirant schrijvers zijn niet georganiseerd, er moet een gemeenschap gesmeed worden.
- Campagnes op scholen: posters en lezingen.
- Organiseer leerkrachten, leerlingen, ouders en organisaties.
- Structureer per vakgroep(project).
- Overweeg inspanningen van leerkrachten te belonen.
- Het ontbreekt aan een ontwikkelportaal waar collectieve inspanningen aan werken verricht kunnen worden.
- Een ontwikkelportaal (recht toe recht aan) moet gebouwd worden.
- Ad Hoc-publicatie van werken in ODF en andere transparante formaten: ook prima!
- Transparant, dus niet Word, Indesign, etc..
- Het ontbreekt welwillende leerkrachten aan tijd.
- Een deel van de niet-lesuren van docenten zou aangewend kunnen worden om vrij materiaal te maken (in ruil voor exposure van betrokkenen en de school die het mogelijk maakt).
- De overheid kan een katalyserende werking vervullen door projecten te steunen met budgetten voor betaalde inspanningen van schrijvers, illustratoren, etc.. Het ontbreekt aan geld om huidige pilots goed in te vullen. De kosten van een succesvol vrij schoolboek zijn nog geen 10% van de huidige omzet van een gelijkwaardig niet-vrij boek dus de maatschappelijke netto winst kan groot zijn.
- Voor het lopende vrije geschiedenisproject is geen geld.
- Voor een nog te starten natuurkundeproject is eveneens geen geld.
- De overheid - als behartiger van de belangen van de bevolking - dient de uitdaging aan te gaan en voor de volle honderd procent achter vrije schoolboeken te staan.
Do's
- Zorg voor goede invulling 'Gemengde Werkgroep Vrije Leermiddelen'.
- Vooral de 'makers' van vrij materiaal moeten goed vertegenwoordigd zijn.
- Verzin een constructie waarbij leerkrachten makkelijker een deel van hun uren waarin ze niet lesgeven kunnen besteden aan vrije schoolboeken.
- Zorg voor een 'bottom up' benadering. Goede kleine initiatieven een kans geven om naar boven breed en succesvol uit te groeien.
- Omzeil organisaties uit de gevestigde orde.
- Zorg dat er een (liefst vrijwilligers-)organisatie is die - met steun - zaken als hosting, programmeren en bemiddeling bij drukken regelt voor gemeenschapgedreven projecten als vrije schoolboeken.
Don'ts
- Ben niet te scheutig met belastinggeld, met weinig kan veel!