Verschillen voor "Kernpunten"

Verschillen tussen versies 10 en 11

Basisbegrip

Bij vrije schoolboeken hoort een licentie die ervoor zorgt dat de informatie in boeken ook daadwerkelijk vrij is. Vrij wil hier zeggen dat je het volgende mag doen met de informatie:

Je mag de teksten kopiëren zodat het zoveel mogelijk mensen en instanties dient.
Je mag de teksten veranderen - je wordt zelfs aangemoedigd dat te doen
Je mag het verkopen zodat er een bron van inkomsten ontstaat.
Je mag niet de licentie eraf halen waarmee bereikt wordt dat de informatie ook effectief vrij blijft.

Dit principe wordt al vele jaren met succes toegepast op vrije software (ook wel opensource genoemd). Denk bijvoorbeeld aan OpenOffice.org en Firefox. Meer recent wordt dit principe ook toegepast bij de artikelen van Wikipedia en gezien het explosieve succes daarvan is het redelijk te stellen dat vrije schoolboeken een enorme hervorming in het onderwijs teweeg kunnen brengen. Vrije schoolboeken zijn geen utopie maar wel revolutionair en verdienen een kans.

De licentie wordt ook wel copyleft genoemd omdat het copyright gebruikt om het tegenovergestelde te bereiken.

Wij spreken over vrije schoolboeken in plaats van open schoolboeken omdat de bovengenoemde vrijheden veel belangrijker zijn dan dat slechts de broncode 'open' is. Het zijn echter wel synoniemen al is een open schoolboek niet per definitie een vrij schoolboek..

Financiële aspecten

De licentie garandeert dat de vrije schoolboeken drempelloos en zonder kosten te downloaden zijn.
Ook al kostte het ontwikkelen van een methode geld, vrije leermiddelen vormen een structurele oplossing om tot de laagste prijs van aangeboden informatie te komen.
Vrije schoolboeken verruimen het budget van gezinnen met schoolgaande kinderen en verlagen de belastingdruk door de hoge kosten van 'gratis' schoolboeken.
Doordat publicatie middels open standaarden verricht worden zijn de leermiddelen zonder extra softwarekosten te gebruiken.
Dure full color publicaties (vaak gebruikt door uitgevers om de prijs van gewone boeken op te drijven) zijn mogelijk maar niet strikt noodzakelijk. Daarbij kan aangetekend worden dat de drukkosten van zo'n 'duur' full color-boek marginaal is en het eerder op een excuus van de uitgever lijkt om de prijs op te drijven.
Hoe beter educatieve informatie beschikbaar is voor iedereen hoe beter het is voor het algemene opleidingsniveau van de natie en hoe beter dat is voor de economie. Vrije informatie kan een rol van betekenis hierbij spelen
Vaak wordt het argument van concurrentievervalsing genoemd. Welke concurrentie? Auteursrecht schept een kunstmatige informatiemarkt en er is nauwelijks concurrentie tussen de educatieve uitgeverijen (vandaar de hoge boekenprijzen). Plat auteursrecht gebruiken is op zich dus al een vorm van concurrentievervalsing, een soort van subsidie die een daadwerkelijke vrije markt van informatie belemmert. Bovenal dient het collectieve belang voor te gaan en voor de klagers betekent het dat ze op een andere manier moeten concurreren net als alle andere bedrijven in de wereld. Dat neemt echter niet weg dat de stimulerende middelen voor vrije schoolboeken tot een minimum beperkt dienen te worden.
De overheid denkt met 'gratis' schoolboeken de concurrentie tussen uitgeverijen aan te wakkeren. Dit lijkt een farce.
Uitgevers kunnen - en mogen - vrije schoolboeken kopiëren en uitgeven. Het betekent wel dat ze flink moeten concurreren.
Vrije schoolboeken doorbreken de monopolies van de educatieve uitgevers.
Een ander economisch aspect is dat hergebruik van inspanningen van anderen toegestaan is terwijl gewone boeken iedere keer vanaf de grond opnieuw geschreven moeten worden: 'standing on shoulders'.
Hoe langer we wachten, hoe later de maatschappelijke winst.

Sociale aspecten

Door de licentie staat het iedereen die interesse heeft vrij om drempelloos te helpen met ontwikkelen en vertalen.
Mensen zijn sociale wezens die - met de wederzijdse belangen voor ogen - graag samen goede leermiddelen bouwen.
Er zijn voldoende stakeholders: leerkrachten, leerlingen en ouders met vele talenten.
Het is van belang om hechte gemeenschappen te bouwen.
Bestaande vrije leerboeken vertalen voor ontwikkelingslanden is een uitstekende manier van ontwikkelingshulp.
Het lijkt een dromerig concept, uitgevonden door software nerds. De praktijk leert dat uitstekende producten gefabriceerd kunnen worden.
Een beloning kan beslist stimuleren bij het tot stand komen van vrije schoolboeken. De motivatie om aan iets zinvols te bouwen dient waardevoller te zijn.

Ontwikkelaspecten

Door goed te kijken naar de mechanismen achter de ontwikkeling van vrije software en Wikipedia zijn de mechanismen achter vrije leermiddelen goed voorspelbaar.
Wijzigingen doorvoeren en fouten herstellen is in een digitale ontwikkelomgeving hooguit een kwestie van uren. Er zijn situaties bekend dat aardrijkskundige grenzen jaren verkeerd staan net als leerlingen die rekenen in guldens. Met vrije leermiddelen is zoiets ondenkbaar.

Overheidsrol

De overheid kan een katalyserende werking vervullen door projecten te steunen met budgetten voor betaalde inspanningen van schrijvers, illustratoren, etc..
De overheid kan sturen met steunfondsen gericht op te ontwikkelen voorkeurskennisgebieden.
De overheid - als behartiger van de belangen van de bevolking - dient de uitdaging aan te gaan en voor de volle honderd procent achter vrije schoolboeken te staan. Het kan ook anders gesteld worden: een overheid die al jaren het revolutionaire concept van vrije schoolboeken negeert handelt schaamteloos in strijd met de collectieve belangen van haar burgers.
Het is van kritiek belang dat de overheid steunt om het ontbreken van een digitale ontwikkelomgeving te verhelpen. Het ontbreken van deze omgeving is een van de belangrijkste redenen waarom er nog maar zo weinig vrije schoolboeken voorhanden zijn.
Hulp bij het opzetten van campagnes voor scholen om een hechte ontwikkelgemeenschap te creëren is wenselijk.
Met steun van de overheid is het realistisch te stellen dat het concept de totale maatschappelijke kosten van leerstof kan decimeren.
De overheid dient als eis te stellen dat de werken een GNU Free Documentation License en of een Creative Commons Attribution-ShareAlike-licentie hebben. Daarbij dient opgemerkt te worden dat het verstandig is om commercieel gebruik dus toe te staan (maar opname in werken onder gewoon auteursrecht niet).

Juridische aspecten

De copyleft-licentie garandeert dat de informatie ook altijd vrij blijft. Auteurs moeten blijven presteren want anders lopen ze het risico dat de groep splitst en verder gaat met de broncode (zgn. forking, de licentie laat dit toe en het kan een laatste redmiddel zijn om te voorkomen dat een project strandt).
De copyleft-licentie garandeert dat de informatie hergebruikt kan worden, bijv. in andere boeken.
Misbruik door overname in werken die onder standaard-auteursrecht worden uitgegeven is uitgesloten omdat de licentie het simpelweg verbiedt.
Misbruik van de copyleft-licentie is met succes aanvechtbaar voor de rechter, zo leert de jurisprudentie.
Het is verboden de licentie van de informatie te verwijderen. De achterliggende gedachte is dat jij niet alleen baat hebt van de schrijfsels van anderen maar iedereen ook baat heeft van jouw inspanningen.
Vrijschrift adviseert dual licensing op basis van de [http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html GFDL (GNU Free Documentation License)] en [http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl/ CC BY SA (Creative Commons Naamsvermelding-Gelijk delen)] of CC SA (dus alleen gelijk delen) voor alle werken en alle inhoudsvormen zoals tekst, afbeeldingen, geluid en video.
Het uitsluiten van commercieel gebruik is onwenselijk (CC BY NC SA), symbiose met het bedrijfsleven is gunstig en de gebruikte licenties voorkomen misbruik.

Verschillen tussen 'gratis' en vrije schoolboeken

De overheid besteedt bij 'gratis' schoolboeken de aanschaf uit. Bij vrije schoolboeken besteedt de overheid de ontwikkeling uit.
Bij 'gratis' schoolboeken hebben de uitgevers de rechten. Bij vrije schoolboeken heeft iedereen de rechten (inclusief de uitgevers).
'Gratis' schoolboeken zijn helemaal niet gratis, de term is een leugen. In tegenstelling zijn vrije schoolboeken wel zonder kosten te gebruiken en gratis te downloaden. Gezegd moet worden dat het niet erg is als er eventueel betaalde inspanningen geleverd worden voor het tot stand komen van een vrij boek.
In tegenstelling tot de gezinnen met hogere inkomens profiteren de lagere inkomens niet van 'gratis' schoolboeken doordat ze al een tegemoetkoming krijgen. Vrije schoolboeken zijn echt gratis, kennen dit probleem dus niet en zijn ook een lastenverlichting voor de lagere inkomens. Daar ging het immers om.
Bij 'gratis' schoolboeken is er geen rechtstreeks belang van ouders en scholen om de kosten zo laag mogelijk te houden. Dit remt de ontwikkeling van vrije schoolboeken als alternatief.