Wat vinden de leerkrachten van Wikiwijs

http://beteronderwijsnederland.net/node/5173 bevat een discussie over Wikiwijs op de site van 'Beter onderwijs Nederland'. Juist de mening uit het veld is bijzonder belangrijk. Anderzijds dient het concept goed bewaakt te worden. Je kunt zelf helpen om deze wiki-site en bladzijde zo informatief mogelijk te houden, zie Werken aan vrije schoolboeken. Bij tegenstrijdigheden heeft de auteur (WiebeVanDerWorp) zelf een beslissing genomen waarvan hij denkt en hoopt dat er wel consensus mogelijk is.

Wikiwijs, daar moeten we werk van maken!

Een prettige en enthousiaste reactie. Behoor je tot de 5% die minister Plasterk aanspreekt? Dan ligt er een flinke maar dankbare klus in het verschiet.

Wikiwijs, daar hebben we echt geen zin en tijd voor

De kans is groot dat jij bij die andere 95% zit. De uitnodiging van de minister is wel voor jou is maar je hoeft er niets mee te doen. Misschien is de werkdruk te hoog of misschien heb je er simpelweg geen zin in. Je hoeft je niet schuldig of aangesproken te voelen en je mag wel putten uit het werk van die 5%, ze vinden het zelfs fijn als je hun werk gebruikt. Daarnaast is die 5% veel te optimistisch, 1% is reëel en als er initieel 0,1% aan de slag gaat (van ~300.000 leerkrachten zijn dat er ~300, met ouders en leerlingen op basis van 0,1% zijn het al ~2000 mensen) dan is het al heel mooi.

Wikiwijs, bekijk het maar

Er zijn binnen het onderwijs mensen die - al dan niet terecht - teleurgesteld zijn in de acties van de Haagse stolp. Als dit de argumentatie is om Wikiwijs af te schieten dan ga je voorbij aan een aantal punten. Minister Plasterk heeft het namelijk over een uitnodiging en hoopt 'slechts' 5% van de leerkrachten enthousiast genoeg te krijgen om ermee aan de slag te gaan. Je hoeft je niet persoonlijk aangesproken te voelen om ermee aan de slag te gaan. Als Wikiwijs in een aangepaste versie geformuleerd wordt, dan verdient het een kans. Op voorhand afschieten is niet eerlijk. Bedenk dat er genoeg succesverhalen zijn van gemeenschapsgedreven projecten die uitermate succesvol zijn dus is het redelijk te stellen dat je het concept van vrije schoolboeken minimaal moet proberen. Lukt het niet dan hebben we verloren, lukt het wel dan hebben we al snel een waanzinnige maatschappelijke winst (denk ook eens aan het vertalen van die boeken voor ontwikkelingslanden).

Is een wiki wel geschikt voor vrije schoolboeken?

Ja en nee. Enerzijds kun je op een wiki prima collectief en gecontroleerd teksten en multimedia-bestanden verzamelen. Anderzijds is het geen omgeving om te ontwikkelen. "Het idee achter vrije software en Wikipedia is dat iedereen eraan kan meewerken maar een boekproject lijkt veel meer op een vrij softwareproject dan op een wikipedia-artikel. Een portaal zal dan ook veel meer het uiterlijk hebben van bijvoorbeeld http://savannah.gnu.org/ dan http://www.wikiwijsinhetonderwijs.nl zoals het nu is." Er moet dus een projectgroep geformeerd worden die dit op zich gaat nemen. Feit is dat een goed boek aan forse eisen moet voldoen. Het is dus van belang om onderscheid te maken tussen de boeken en ondersteunend materiaal.

Moet er een redactie zijn?

Ja, de methode of het concept van een boek moet veilig gesteld worden. Laagdrempelige input van iedereen is echter uiterst welkom. Het antwoord is echter nee als het gaat om artikelen die een onderwerp behandelen. Dan is het zelfcorrigerende gedrag van de groep groot genoeg en is een redactionele laag overbodig.

Is een keurmerk handig?

Nee, een keurmerk is niet wenselijk en niet nodig. Een maat voor de kwaliteit kan zijn het aantal betrokken auteurs, het activiteitsniveau van het project of het aantal downloads. Goede boeken genieten mond op mond-reclame.

Moeten leraren nu massaal boeken gaan schrijven?

Nee, de minister nodigt alleen uit. Nederland kent ongeveer 300.000 leraren. De 5% die zou schrijven is optimistisch. Als het 1% is dan zijn er 3000 leraren betrokken plus vele duizenden ouders en leerlingen. De resterende 99% mag lurken aan de informatie en dat is geen schande.

Mag er ook aan verdiend worden?

Jawel maar met een Creative Commons Naamsvermelding-Gelijk delen-licentie kun je niet voorkomen dat anderen het gewoon downloaden en er verder aan gaan sleutelen. Wil je er wat aan verdienen dan zou een projectgroep haar boek kunnen laten drukken en een paar Euro winst per boek kunnen vragen. Een sympathiek project krijgt dat waarschijnlijk ook wel.

Moet het allemaal gratis?

Een klein aantal leerkrachten wil best zonder betaling bijdragen. Uit liefde voor het vak of als hobby of wat dan ook. Dit geldt ook voor leerlingen en hun ouders, vergelijk het maar met mensen die intensief op Wikipedia schrijven. De minister zou kunnen overwegen om een incentive voor deze zwoegers te regelen. Een klacht als werkdruk komt veel voor. Compensatie kan interessant zijn. De omzet van schoolboeken in Nederland is meer dan 1.000.000.000 Euro. Als vrije schoolboeken deze post halveren mag er best een deel van die 500 miljoen Euro richting de makers.

Gaat nu de bijdrage voor boeken per leerling omlaag?

De maatschappelijke last van schoolboeken in Nederland ligt per jaar op meer dan 1 miljard Euro(!). Als over 5 jaar 20% van de boekenomzet bestaat uit vrije schoolboeken dan is de maatschappelijke winst (1.000.000.000 Euro * 20% / 100) - (kosten drukken en distributie + kosten stimuleren ontwikkelen + kosten extern gemaakt materiaal + kosten kleine posten). Dat zou bijvoorbeeld 100 miljoen Euro kunnen zijn (10%). Is het dan redelijk te stellen dat die 10% teruggegeven wordt aan de maatschappij? Oordeel zelf.

Welke licentie is het meest geschikt?

Praten we over vrije schoolboeken dan praten we over een licentie die compatibel is met vrije software en bestanden van Wikimedia: de Creative Commons Naamsvermelding-Gelijk delen-licentie. Kun je je daar niet in vinden dan zijn vrije schoolboeken niet voor jou. Zie ook Licentiekeuze.

Zitten we straks allemaal achter een laptop te leren?

Nee, papier is ook heel fijn, leerkrachten hebben moeite met laptops in de klas. Ja, elektronische documenten hebben links en mouse-over-verduidelijkingen. Als e-readers goedkoper zijn is het een mooie manier om bomen en rug te sparen. De keuze voor ja of nee of allebei is er een van de leerkracht.

Moeten het digitale boeken zijn?

Nee, alleen papier is ook goed. Digitale boeken bouwen en die om kunnen zetten naar een pdf-bestand waar je mee naar een drukker gaat - of je print het gewoon - is natuurlijk beter.

Hoe zit het met de kwaliteit?

De kwaliteit van de teksten zal niet onderdoen voor die van uitgevers, zeker als er voldoende betrokkenen zijn. Echt goede boeken vragen exponentieel meer inspanning. Het is zelfs redelijk aan te nemen dat de kwaliteit beter is omdat er veel meer input van opbouwend commentaar is. De kwaliteit van multimedia zal lastiger zijn al is er heel veel op het net met een licentie die compatibel is met de CC By SA-licentie. Natuurlijk zijn er getalenteerde illustratoren in het onderwijs maar het moet ook mogelijk zijn om dit soort zaken in te kopen - mits voorzien van de juiste licentie. De opmaak zal lastiger zijn. Hier ligt mogelijk ook een markt voor de uitgevers. Kern is: "Het gaat om de inhoud, niet om de verpakking."

Kan de kennis niet per jaar gespecificeerd worden?

Deze overheidstaak maakt het makkelijker per jaar een boek te maken afgezien van het feit dat leerlingen makkelijker van school naar school kunnen overstappen.

Wat is de rol van uitgevers?

Door de CC By SA-licentie kunnen uitgevers mooie boeken maken op basis van wat de gemeenschap maakt. Ze moeten echter wel concurreren omdat een projectgroep zelf ook naar een drukker kan stappen.

Wat is de rol van drukkerijen?

Een slimme drukker accepteert pdf-bestanden en regelt de distributie per school.

Waarom wel vrije software en geen vrije boeken?

Vanuit Vrijschrift heerst de mening dat het ontbreken van een goed ontwikkelportaal een drempel is evenals het niet voldoende georganiseerd zijn van leerkrachten per vakgebied. Het uitsluiten van waardevolle deelnemers als leerlingen en ouders is een buitengewoon slecht idee.